Dzisiaj kilka słów o najpopularniejszym napoju – kawie – wiernym towarzyszu poranków i spotkań wielu Polaków i nie tylko. Do Polski kawa trafiła pod koniec XVII wieku i nie cieszyła się dużym entuzjazmem wśród mieszkańców kraju. Popularność zyskała, gdy zauważono, że jej smak można poprawić mlekiem i cukrem. Obecnie prawdziwi miłośnicy piją kawę bez żadnych dodatków i w pełni rozkoszują się jej smakiem. Ja należę do grona osób, które bez dodatku mleka, kawy nie wypiją..kilkakrotnie próbowałam i jednak mówię stanowcze nie, może kiedyś się przekonam. Za to kawę z mlekiem bardzo lubię.
Możemy wyróżnić kilka gatunków kawy: Arabica, Robusta, Liberika, Excelsa, Arabusta. Najlepszej jakości jest kawa Arabica, którą praży się krótko w niższych temperaturach.
Ze względu na sposób przetworzenia kawę dzielimy na:
– surową -> są to zielone, surowe ziarna jagód kawowca
– paloną -> powstaje przez upalenie kawy zielonej (ziarnista i mielona)
– instant -> inaczej rozpuszczalna
– bezkofeinową -> zawiera max. 0,08% kofeiny, jest niskodrażniąca
Najpowszechniejszym rodzajem kawy jest kawa palona. Ziarno kawy zawiera: 35-40% węglowodanów, 10-17% tłuszczów, 13% związków białkowych, 5-10% polifenoli, 5% garbników, 1-4% kofeiny, 5% składników mineralnych, 2% wody oraz substancje żywicze i zapachowe.
Filiżanka czarnej kawy zawiera średnio 70-140 mg kofeiny, co jest zależne od metody parzenia i rodzaju kawy. Na polskim rynku największe stężenie kofeiny na 100g kawy mają m.in.: kawa Woseba Arabica, Tchibo Family, Gala Ulubiona.
Na temat właściwości i wpływu kawy na organizm pokutuje wiele sprzecznych informacji i mitów. Kawa nie wypłukuje magnezu -> zawiera w sobie magnez; nie wpływa źle na serce -> wiele badań wskazuje jej prozdrowotne działanie na układ sercowo-naczyniowy
10 powodów dla których warto pić kawę
- Ma działanie pobudzające
Za tą właściwość odpowiada zawarta w kawie kofeina. Jej mechanizm polega przede wszystkim na blokowaniu pewnych receptorów, to prowadzi do zwiększenia adrenaliny, czego skutkiem jest pobudzenie układu nerwowego, przyspieszenie pracy serca i rozszerzenie naczyń krwionośnych. Działanie kofeiny uwidacznia się 30min-2h po jej spożyciu.
- Wydłuża życie
Przeprowadzono badanie z udziałem prawie 0,5 mln dorosłych osób w wieku 50-71 lat, w którym po 14 latach obserwacji wykazano istotny związek między piciem kawy a niższym ryzykiem zgonu z jakiejkolwiek przyczyny przy dawkach 300mg kofeiny lub niższych.
- Zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II i insulinooporność
Kawa poprawia metabolizm glukozy i wrażliwość na insulinę. Uważa się, że efekt ten nie jest spowodowany wyłącznie zawartą w kawie kofeiną, ale również magnezem, kwasem chlorogenowym i lignanami. Aby uzyskać taki efekt trzeba pić kilka filiżanek kawy w ciągu dnia, 1 filiżanka kawy nieznacznie zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II, zaledwie o 4%.
- Chroni przed niektórymi nowotworami
Kawa zmniejsza ryzyko zachowania m.in. na nowotwór wątroby, jelita grubego, macicy i jajników. Wpływ na to ma zawarta w kawie kofeina, polifenole, diterpeny, kwas chlorogenowy i kawowy, które neutralizują wolne rodniki. Ze względu na to, że nie tylko kofeina odpowiedzialna jest za działanie antynowotworowe, zmniejszone ryzyko wystąpienia powyższych nowotworów dotyczy również osób pijących kawy bezkofeinowe.
- Ma działanie antyoksydacyjne
Funkcja ta jest powiązana z powyższym punktem. Polifenole i kwas chlorogenowy mają działanie przeciwutleniające, zmniejszają stan zapalny w organizmie, przez co redukują ryzyko rozwoju nowotworów oraz zapobiegają szybkim starzeniu się komórek organizmu.
- Zapobiega rozwojowi choroby Alzheimera oraz Parkinsona
Metaanaliza (przegląd wielu badań) obejmująca prawie milion uczestników, wykazała zależność między spożycie kofeiny a występowaniem choroby Parkinsona. Osoby regularnie pijące kawę są o 30% mniej narażone na ryzyko wystąpienia choroby Parkinsona niż osoby niepijące. Taki efekt osiągnięto przy spożywaniu 3 filiżanek kawy dziennie oraz częściej był widoczny u mężczyzn niż u kobiet. Konsumpcja minimum 3 filiżanek kawy dziennie również zmniejsza o 65% ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera, odpowiadają za to alkaloidy obecne w kawie, które hamują procesy zapalne w ośrodkowym układzie nerwowym i blokują syntezę patologicznego amyloidu beta (szkodliwego białka odkładającego się w mózgu).
- Poprawia nastrój
Kofeina zawarta w kawie prowadzi do zwiększenia wydzielania dopaminy i serotoniny – hormonów szczęścia, poprawia zatem samopoczucie. Dzięki tej właściwości polecana jest również w łagodzeniu stanów depresyjnych.
- Zwiększa wydolność organizmu
Kawa zmniejsza uczucie męczliwości w trakcie długotrwałego wysiłku np. podczas biegu oraz zapobiega zmęczeniu mięśni, przez co możemy ćwiczyć dłużej i efektywniej. Z tej właściwości korzystają chętnie sportowcy, jednak Ci startujący w zawodach mogą pozwolić sobie maksymalnie na 6 filiżanek mocnej kawy, aby nie przekroczyć dozwolonego podczas zawodów poziomu kofeiny w moczu.
- Redukuje stres i zmęczenie
Kofeina, teofilina i teobromina zawarte w kawie, poprzez wpływ na niektóre neuroprzekaźniki (m.in. adrenalinę, dopaminę) zmniejszają uczucie zmęczenia oraz senność. Kawa korzystnie wpływa na wydolność umysłową i fizyczną , dzięki czemu zwiększa sprawność myślenia i koncentrację. Udowodniono, że kofeina w dawce min. 75mg zwiększa czujność i skupienie.
- Zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób sercowo – naczyniowych
Spożywanie kawy w ilościach 3-4 filiżanki dziennie zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych w tym zawału serca i udaru mózgu o 11%. Regularne spożywanie kawy powyżej 3 filiżanek dziennie nie wpływa negatywnie na ciśnienie krwi, jednak sporadyczna konsumpcja 1-2 filiżanek kawy na dzień podnosi ciśnienie krwi, nasila to również palenie papierosów.
Można dodać jeszcze 11 punkt -> walory smakowe kawy i jej nieodłączny przyjemny element spotkać towarzyskich lub samotnych poranków 😉
Aby kawa przynosiła wyżej wymienione korzyści w większości przypadków należy wypijać 3 filiżanki dziennie. Niższe dawki dają mniejsze lub znikome pozytywne efekty.
Muszę jednak wspomnieć, że kawa niestety nie dla wszystkich jest prozdrowotna. Osoby zmagające się z problemami układu pokarmowego szczególnie z refluksem i chorobą wrzodową żołądka powinny zrezygnować lub ograniczyć do minimum spożycie kawy. Kofeina zmniejsza napięcie zwieracza dolnego przełyku przez co nasila objawy refluksu, a także pobudza wydzielanie kwasu solnego w żołądku, co stymuluje powstawanie wrzodów. Kawa spożywana w dużych ilościach (powyżej 5-6 filiżanek dziennie) przyspiesza bicie serca, zwiększa wydalanie moczu, utrudnia zasypianie, może zaburzać wchłanianie wapnia, magnezu i żelaza.
Piśmiennictwo
- Zdrojewicz Z. i wsp.: Czy picie kawy jest zdrowe? Med Rodz 2016, 138-145
- Wiltberger G. et al.: Protective effects of coffee consumption following liver transplantation for hepatocellular carcinoma in cirrhosis. Aliment Pharmacol Ther. 2019
- Colombo R., Papetti A.: An outlook on the role of decaffeinated coffeein neurodegenerative diseases. Crit Rev Food Sci Nutr. 2019
- Kondo Y. et al.: Effects of Coffeeand Tea Consumption on Glucose Metabolism: A Systematic Review and Network Meta-Analysis. Nutrients 2018
- Huxley R. et al.: Coffee, decaffeinated coffee, and tea consumption in relation to incident type 2 diabetes mellitus: a systematic review with meta-analysis. Arch Intern Med. 2009
- Bułdak R. et al.: The Impact of Coffeeand Its Selected Bioactive Compounds on the Development and Progression of Colorectal Cancer In Vivo and In Vitro. Molecules 2018
- Mostofsky E. et al.: Habitual Coffee Consumption and Risk of Heart Failure: A Dose–Response Meta-Analysis. Circ Heart Fail. 2013
- Qi H., Li S.: Dose-response meta-analysis on coffee, tea and caffeine consumption with risk of Parkinson’s disease. Geriatr Gerontol Int. 2014
- Frankowski M. i wsp.:Kofeina w kawach i ekstraktach kofeinowych i odkofeinowanych dostępnych na polskim rynku. Bromat Chem Toksykol. 2008, 21-27
- Żukiewicz-Sobczak W. i wsp.: Wpływ spożycia kawy na organizm człowieka. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2012, 71-76
- Wierzejska R.: Kofeina – powszechny składnik diety i jej wpływ na zdrowie. Rocz Panstw Zakl Hig. 2012, 141-147
Kawa ma wiele dobrych właściwości, jednak jak trafić na taką, która jest naparwdę dobrej jakości?
Najlepiej oczywiście wybierać kawę ziarnistą i samemu mielić przed spożyciem. Polecane są kawy szczególnie z Kostaryki i Brazylii – to tam warunki klimatyczne najbardziej sprzyjają powstawaniu dobrej jakości ziaren, warto więc sprawdzać kraj pochodzenia na opakowaniu.
Niestety minusem kawy jest to, że nas uzależnia i wypłukuje wodę z organizmu więc warto zachować umiar.
Okazuje się, że moja miłość do kawy była uczuciem bardzo przemyślanym 🙂